ဗုဒ္ဓဂါယာတွင် နှစ်စဉ်ကျင်းပမြဲဖြစ်သော ကလဿကရာပွဲတော် နောက်ဆုံးနေ့တွင် ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်သူ ကြီးများအား တရားဟောနေစဉ်၊ ဒလိုင်းလားမား တိဗက်၊ တရုတ်နှင့် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံတို့ရှိ ဟိမဝန္တာဖြတ်ကျော်ဒေသများမှ ဗုဒ္ဓဓမ္မကို ဖျက်ဆီးရန် ကြိုးပမ်းနေသည့် ဘုရားလောင်းများ၏ အဆုံးအမများကို ခိုင်ခိုင်မာမာ ယုံကြည်သည့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။
သူက ''….. အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ တရားဓမ္မသည် ဆုတ်ယုတ်လာသော်လည်း တွေ့ကြုံခဲ့ရသော အခြေအနေ အမျိုးမျိုးကြောင့် မြတ်စွာဘုရားအား ဤတရားအား ပြင်းပြ၍ အလွန်နက်နဲသော ကြည်ညိုယုံကြည်မှုရှိသည်။ ဟိမဝန္တာဖြတ်ကျော်ဒေသတွေကို သွားရောက်လည်ပတ်တဲ့အခါ ဒေသခံပြည်သူတွေဟာ တရားဓမ္မကို အလွန်ကြည်ညိုကြပြီး မွန်ဂိုတွေနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံမှာလည်း ကျင့်သုံးနေကြပေမယ့် တရားဓမ္မကို အဆိပ်နဲ့ ဖမ်းဆုပ်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြတာပါ။ လုံးလုံး ဖျက်ပစ်ပေမယ့် မအောင်မြင်ဘူး ဆိုတော့ အဲဒီအစား တရုတ်ပြည်မှာ တရားဓမ္မကို စိတ်ဝင်စားမှု အသစ်တွေ ပေါ်လာတော့ ငါတို့အားလုံး ဘုရားလောင်းရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးကို တွေးကြည့်တဲ့အခါ ခိုင်မာတဲ့ ယုံကြည်ချက် ရှိတယ်။ တိဗက်၊ တရုပ်ပြည်၊ ဟိမဝန္တာဖြတ်ကျော်ဒေသနှင့် မွန်ဂိုလီးယားလူမျိုးများနှင့် ဘုရားလောင်းတို့၏ တရားတော်များနှင့် အကျိုးတရားများ။ ဒါကြောင့် ငါ့နောက်မှာ ဒီစာကြောင်းတွေကို ပြန်ပြောပြီး ထုံးတမ်းတွေကို ခိုလှုံပါ...'' (က31 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ 2022 ရက်နေ့ တွင် ဒလိုင်းလားမား တရားတော်မှ ကောက်နုတ်ချက် (နာဂဇုန ၏ "ဗောဓိဝိတ္တ တရားတော်" တွင် သုံးရက်ကြာ သင်ကြားခြင်း၏ ၃ ရက်မြောက်))၊
အာရှတိုက်ရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များသည် ရှေးခေတ်နှင့် အလယ်ခေတ်ကာလများတွင် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု ရှည်လျားသော သမိုင်းကြောင်းရှိသည်။ မျက်မှောက်ခေတ်တွင် ကွန်မြူနစ်ဝါဒထွန်းကားသော ဟိမဝန္တာဖြတ်ကျော်နိုင်ငံများ (တိဗက်၊ တရုတ်၊ မွန်ဂိုလီးယား) နှင့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများ (ကမ္ဘောဒီးယား၊ လာအို စသည်ဖြင့်) တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက် ပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ မကြာသေးမီကာလများအတွင်း အာဖဂန်နစ္စတန်ရှိ တာလီဘန်တို့၏ Bamian တွင် ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်များ ဖျက်ဆီးခံရမှုကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအကြား ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုများစွာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ 2021 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် အမြင့် 99 ပေ ပျက်စီးခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓ တိဗက်မှာ ရုပ်တုနဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေရဲ့ ဆုတောင်းဘီး ၄၅ လုံးကို ဖြိုချခဲ့ပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တိဗက်ရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များကို မော်စီတုန်း၏ ယဉ်ကျေးမှုအရ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှု စတင်ခဲ့သည်။ တော်လှန်ရေး (၁၉၆၆-၁၉၇၆) တွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ရှီကျင့်ဖျင် အာဏာရလာပြီးနောက် အပြင်းအထန် ပြန်လည်ဆန်းသစ်လာခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ၏ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ကို ပြင်းထန်စွာ ကန့်သတ်ထားသည့် တရုတ်၊ တိဗက်၊ အရှေ့တူကစ္စတန်နှင့် အတွင်းမွန်ဂိုလီးယားတို့တွင် တင်းကြပ်သော ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများ ပြုလုပ်ထားသည်။
***
